Giá FOB Là Gì? Hiểu Đúng Về Thuật Ngữ Giao Hàng Quốc Tế

Khi tham gia xuất nhập khẩu hoặc tìm hiểu về vận chuyển quốc tế, chắc chắn bạn đã từng nghe đến thuật ngữ “Giá FOB”. Đây là một trong những điều kiện giao hàng quan trọng nhất được quy định trong Incoterms – bộ quy tắc thương mại quốc tế do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành.

Tuy nhiên, không ít người vẫn mơ hồ về khái niệm này, dẫn đến sai sót khi ký hợp đồng mua bán hàng hóa xuyên biên giới. Trong bài viết này, Nhanh Express sẽ giúp bạn hiểu rõ giá FOB là gì, ai chịu chi phí nào, trách nhiệm của người mua – người bán, và cách áp dụng chuẩn xác trong thực tế.

FOB là gì? Khái niệm chi tiết và nguồn gốc của thuật ngữ

FOB là viết tắt của cụm từ “Free On Board”, nghĩa là “Giao hàng lên tàu”. Theo đó, người bán có trách nhiệm giao hàng lên boong tàu tại cảng bốc hàng do người mua chỉ định. Khi hàng đã qua lan can tàu, mọi rủi ro và chi phí sẽ được chuyển giao từ người bán sang người mua.

Nói cách khác: FOB là điều kiện thể hiện rõ ràng thời điểm mà quyền sở hữu và rủi ro hàng hóa được chuyển giao.

Thuật ngữ FOB được sử dụng phổ biến trong giao dịch vận chuyển đường biển hoặc đường thủy nội địa, không áp dụng cho đường hàng không, đường bộ hoặc đường sắt.

Cấu trúc giá FOB gồm những gì?

Giá FOB thường được thể hiện dưới dạng FOB + tên cảng bốc hàng, ví dụ:

• FOB Haiphong (FOB Hải Phòng)

• FOB Ho Chi Minh City (FOB TP. Hồ Chí Minh)

Điều này có nghĩa là người bán chịu toàn bộ chi phí cho đến khi hàng được giao lên tàu tại cảng đó.

Giá FOB bao gồm

• Giá hàng hóa (theo hợp đồng mua bán).

• Chi phí đóng gói, vận chuyển hàng ra cảng.

• Chi phí bốc hàng lên tàu.

• Phí làm thủ tục xuất khẩu.

Giá FOB không bao gồm

• Phí vận chuyển quốc tế (freight).

• Bảo hiểm hàng hóa trong quá trình vận chuyển.

• Chi phí dỡ hàng và vận chuyển tại nước nhập khẩu.

Như vậy, người mua sẽ phải chịu chi phí từ khi hàng được giao lên tàu cho đến khi về đến kho của mình.

Sự khác biệt giữa giá FOB và CIF

Trong xuất nhập khẩu, FOB và CIF là hai điều kiện giao hàng được sử dụng nhiều nhất. Tuy cùng thuộc nhóm điều kiện vận chuyển đường biển, nhưng chúng khác nhau về phạm vi trách nhiệm và chi phí.

Tiêu chí	FOB	CIF
Người chịu cước phí vận chuyển	Người mua	Người bán
Người mua bảo hiểm hàng hóa	Người mua	Người bán
Rủi ro chuyển giao khi nào	Khi hàng qua lan can tàu	Khi hàng qua lan can tàu
Mức giá hiển thị	Giá hàng tại cảng bốc	Giá đã gồm phí vận chuyển & bảo hiểm

Tóm lại: FOB giúp người mua chủ động kiểm soát vận chuyển, còn CIF phù hợp nếu người bán muốn hỗ trợ toàn bộ quy trình đến cảng nhập.

Ưu và nhược điểm của điều kiện giá FOB

Mỗi điều kiện thương mại đều có ưu và nhược điểm riêng, tùy thuộc vào vai trò bạn là người bán hay người mua.

Ưu điểm của FOB

• Minh bạch chi phí: Người mua dễ dàng thương lượng phí vận chuyển với hãng tàu hoặc forwarder.

• Giảm rủi ro cho người bán: Trách nhiệm kết thúc ngay khi hàng qua lan can tàu.

• Phù hợp cho doanh nghiệp mới xuất khẩu: Dễ quản lý hơn so với CIF.

Nhược điểm của FOB

• Người mua phải tự lo phần lớn chi phí sau khi hàng rời Việt Nam.

• Nếu không có kinh nghiệm logistics, dễ gặp rủi ro trong khâu vận chuyển, bảo hiểm hoặc thông quan nhập khẩu.

Khi nào nên sử dụng điều kiện FOB?

Điều kiện FOB phù hợp trong các trường hợp:

• Bạn là nhà xuất khẩu muốn giao hàng đúng tại cảng, không chịu trách nhiệm vận chuyển quốc tế.

• Người mua có đối tác logistics riêng hoặc muốn chủ động thuê tàu, mua bảo hiểm.

• Giao dịch hàng hóa theo lô lớn, vận chuyển đường biển như nông sản, thủy sản, vật liệu, may mặc…

Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp tại Việt Nam xuất khẩu cà phê sang Hàn Quốc theo điều kiện FOB Cát Lái. Khi hàng được giao lên tàu tại cảng Cát Lái, người mua Hàn Quốc chịu mọi chi phí và rủi ro từ thời điểm đó.

Các bước xác định và tính giá FOB chuẩn xác

Để tránh sai sót, doanh nghiệp cần tính đúng và đủ chi phí cấu thành giá FOB.

Bước 1: Xác định chi phí nội địa

Bao gồm chi phí thu mua nguyên liệu, sản xuất, đóng gói, vận chuyển nội địa đến cảng, bốc xếp, chứng từ xuất khẩu…

Bước 2: Xác định lợi nhuận mong muốn

Tùy vào chiến lược của doanh nghiệp, lợi nhuận có thể từ 5 – 15% tùy ngành hàng.

Bước 3: Cộng tổng chi phí và xác định giá chào FOB

Giá FOB = Giá thành sản xuất + Chi phí nội địa + Lợi nhuận kỳ vọng

Lưu ý: Khi chào giá với đối tác, cần ghi rõ “FOB + tên cảng bốc hàng” để tránh hiểu nhầm về địa điểm giao nhận.

So sánh FOB với các điều kiện Incoterms khác

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa FOB và các điều kiện như EXW, FCA, hoặc CFR. Dưới đây là bảng so sánh nhanh:

Điều kiện	Người bán chịu trách nhiệm đến đâu	Phương thức vận chuyển
EXW	Giao hàng tại xưởng	Tất cả các phương thức
FOB	Giao hàng lên tàu tại cảng bốc	Đường biển
CFR	Giao hàng lên tàu và trả cước đến cảng đích	Đường biển
CIF	Giao hàng lên tàu, trả cước và bảo hiểm	Đường biển

Kết luận: FOB là lựa chọn trung hòa, cân bằng trách nhiệm và chi phí giữa người bán và người mua.

Một số lưu ý khi ký hợp đồng theo giá FOB

Để tránh tranh chấp trong quá trình giao hàng quốc tế, bạn cần lưu ý:

Xác định rõ cảng bốc hàng

Luôn ghi rõ “FOB + tên cảng” trong hợp đồng (ví dụ: FOB Haiphong, Vietnam).

Kiểm tra trách nhiệm bốc hàng

Theo Incoterms 2020, người bán phải chịu chi phí và rủi ro khi bốc hàng lên tàu, trừ khi hợp đồng có thỏa thuận khác.

Giữ lại chứng từ quan trọng

Hóa đơn thương mại, vận đơn (Bill of Lading), phiếu đóng gói, chứng nhận xuất xứ (C/O) là bằng chứng giao hàng hợp lệ.

Kết luận

Hiểu đúng giá FOB là gì sẽ giúp bạn tránh rủi ro, tính đúng giá xuất khẩu và thương lượng hợp đồng hiệu quả. Dù là doanh nghiệp xuất khẩu hay nhập khẩu, nắm rõ các điều kiện Incoterms là chìa khóa để hoạt động logistics quốc tế diễn ra suôn sẻ.

Nếu bạn cần tư vấn thêm về vận chuyển quốc tế, gửi hàng đi nước ngoài, hoặc hỗ trợ thủ tục hải quan, hãy liên hệ với Nhanh Express – đối tác logistics uy tín, chuyên nghiệp, hỗ trợ giao hàng quốc tế an toàn, tiết kiệm và đúng hẹn.